زيست شناسي سال دوم راهنمايي
خون و ايمني
خون را اگر به يك بچه ي دو ساله هم كه بگويي چيست مي داند زيرا ما در تمام مراحل زندگي خود دچار حوادثي شده ايم و به دنبال اين حوادث باعث جاري شدن خون از بدن خود شده . حال در اين فصل به بررسي خون و اجزاي دروني ان مي پردازيم . همه ي مواد نياز دارند خون را از بدن بگيرند و مواد زايد را به ان پس بدهند . جانوران دستگاه گردش خون دارند . اگر در هنگام يك فعاليت شديد دست خود را بر روي قلب خود بگذاريد كه ساختار اصلي دستگاه گردش خون است مي بينيد كه قلب بيش تر پمپاژ كرده تا خون بهتر و سريع تر به جاهاي مختلف بروند تا احتياجات بر اورده شود . جريان خون باعث رسيدن مواد ضروري مانند اكسيژن و مواد غذايي و سوخت را به بافت ها و سلول ها رسانده و مواد زائد و كربن دي اكسيد را از ان ها دور مي كند . هنچنين توسط ماده اي كه از سال چهارم ابتدايي با ان اشنا شديم به نام گلبول سفيد از بدن در برابر عوامل بيماري زا دفاع مي كند .
ساختار و اجزاي خون
خون بافتي است كه از دو بخش اصلي تشكيل شده است .
۱ . قسمت سلولي كه شامل گلبول هاي قرمز و سفيد و پلاكت ها است .
۲ . قسمت مايع كه همان پلاسما است .
از نظر مقدار هر كدام پلاسما ٪۵۵ خون و گلبول هاي قرمز ٪۴۵ درصد و گلبول هاي سفيد كم تر از ٪۱ هستند . رنگ خون قرمز بوده اما ساختار دروني ان از رنگ هاي مختلفي تشكيل شده مانند همين پلاسما كه رنگ زرد دارد . دليل قرمز بودن رنگ خون زياد بودن گلبول هاي قرمز كه تعدادشان از بقيه ي سلول ها بيش تر است .
وظايف اجزاي خون
۱ . گلبول هاي قرمز مسئول انتقال مواد و گاز هاي تنفسي اند .
هموگلبين موجود در گلبول هاي قرمز با گاز هاي كربي دي اكسيد ،اكسيژن و كربن مونواكسيد تركيب شده و ان ها را جابه جا مي كنند . تعدا دگلبول هاي قرمز ۱۰۰۰ برابر بيش تر از گلبول هاي سفيد است . عمر ان ها ۴ ماه است و پس از زماني كه تشكيل مي شوند هسته ي خود را از دست مي دهند . در مغز استخوان ساخته مي شوند . تعداد ان ها در هر ميلي ليتر مكعب خون ، حدود ۵ ميليون عدد است .
گلبول هاي سفيد كه از بدن در مقابل مهاجمان دفاع مي كنند در مغز استخوان ساخته شده و چند ساعت عمر مي كنند . اين گلبول ها هسته ي خارجي يك قسمتي يا چند قسمتي دارند . اغلب خودشان مي توانند فعال باشند و به همه جا بروند . تعداد ان ها در هر ميلي متر مكعب 6 تا 7 هزار مي باشد . شكل ان ها تقريبا كروي بوده . توانايي ان ها در از بين بردن ميكروب ها و مهاجمان به دو صورت است . ان ها يا مهاجم را مي خورند و يا موادي مانند انتي بادي يا پادتن توليد مي كنند . اگر پادتن به ميكروب متصل شود ان را از بين برده و حذفش مي كند . يكي از موادي كه به گلبول ها كمك مي كند تا ميكروب ها را از بين ببرد دارو ها هستند كه نقش مهمي را در دفاع دارند . اما نه هر دارويي . بلكه دارويي كه با نظر پزشك تجويز شود .
پلاكت ها در مغز استخوان ساخته شده و بين ۵ تا ۹ روز عمر مي كنند . تعداد ان ها حدود ۲۵۰ هزار عدد در هر ميلي متر مكعب است و به كمك پلاسما جابه جا مي شوند . پلاكت ها در انعقاد خون نقش دارند و در اين كار از ويتامين K در موادي مانند كاهو ، جگر ،تخم مرغ ، اسفناج و گوجه فرنگي يافت مي شود كمك مي گيرند . تشكيل لخته ي خون نيز به عهده ي ان هاست .
در مورد پلاسما : مايع زرد رنگي بوده كه در انتقال گلبول هاي قرمز و پلاكت ها نقش مهمي را دارد . ۵/۹۱ درصد پلاسما اب و بقيه ، مواد محلول در پلاسما از قبيل : پروتئين هاي پلاسما ، مواد غذايي ، مواد زائد ، گازها ، انزيم ها ، هورمون ها و ... اند .
گروه هاي خوني ( بر گرفته از كتاب تكميلي زيست سمپاد )
گلبول هاي قرمز خون در سطح خود داراي تركيبات پروتئيني به نام انتي ژن بوده .وقتي كسي گروه خوني A است يعني همه ي گلبول هاي قرمزسطح خود داراي انتي ژن هستند . اگر انتي ژن روي گلبول هاي قرمز از نوع B باشد فرد داراي گروه خوني B است . در صورتي كه فرد هر دو انتي ژن را در روي گلبول هاي قرمزش داشته باشد فرد داراي گروه خوني AB است و اگر هيچ كدام را نداشته باشد گروه خوني او O است .
خلاصه ي فصل
خون مايعي بوده كه در محافظت بدن در مقابل عوامل بيماري زا ، انتقال گاز هاي تنفسي ، مواد غذايي و مواد دفعي نقش دارد .
خون از پلاسما ، گلبول هاي قرمز ، پلاكت ها و گلبول هاي سفيد تشكيل شده است .
۵/۳۱ درصد پلاسما ، اب و بقيه ، مواد محلول شامل پروتئين هاي پلاسما ، مواد غذايي ، مواد دفعي ، گاز ها ، انزيم ها ، هورمون ها و بعضي مواد ديگر است .
گلبول هاي قرمز در سطح خود انتي ژن داشته و باعث ايجاد گروه هاي خوني A و B و AB و O مي شود .
عوامل طبيعي مانند ليزوزيم ، پوست ، مخاط بيني موها و اسيد معده نيز در از بين بردن مهاجمان به گلبول هاي سفيد كمك مي كنند .
( )