((بخش زيست شناسي سال دوم راهنمايي ))
محتوا و اصل اين فصل در مورد ساختمان سلول جانوري و گياهي است كه البته در هر دو كتاب يعني هم وزارتي و هم تكميلي سمپاد بيش تر بر روي سلول جانوري تاكيد داشته است و البته ما در اين بخش به بررسي اين نوع سلول مي پردازيم . اما در اغاز از به بررسي ساختمان سلول و سپس به بررسي سلول گياهي مي پردازيم .
سلول : واحد ساختاري بدن موجودات زنده است و از بخش هاي مختلفي تشكيل شده است كه هر كدام وظيفه اي را دارند .
اندام هاي مختلف سلول 
۱.غشاء : در اطراف همه ي سلول ها يافت مي شود و ساختار بسيار نازك و انعطاف پذيري دارد . جنس غشاء از چربي (ليپيد)و پروتئين است. غشاء محل ورود و خروج مواد به سلول مي باشد . موادمهمي كه وارد سلول مي شوند عبارت اند از گلوكز ،مواد غذايي ، اب، اكسيژن(o2) و مواد مهمیکه از ان خارج می شوند عبارت اند از کربن دی اکسید و مواد زائد و دفعی . اما باید این موضوع را هم بدانیم که غشاءاین مواد را انتخاب می کند . البته راه هاي ديگري نيز براي عبور مواد از غشا وجود دارد. از جمله پديده ي انتشار
پديده ي انتشار : تعريف : حركت مواد از ماكن پرغلظت به مكان كم غلظت . در مايع ها و گاز ها اتفاق مي افتد . يكي از راه هاي عبور مواد از غشاء است . نقش ان در بدن موجودات : انتقال مواد بين خون و سلول ، انتقال گاز هاي تنفسي در بدن و جذب غذا .
هسته : مركز فرماندهي سلول است كه شامل بخش هاي از قبيل شيره هسته ، هستك ، غشاءدولايه و هستك است . مهم ترين بخشي كه ما با ان سرو و كار داريم هستك است كه در ان رشته هاي كروموزوم قرار دارند . در داخل كروموزوم ها مولكول هاي (DNA) و پروتئين قرار دارد . مولكول هاي (DNA) مهم ترين بخش كروماتين و كروموزوم است كه وظايف ان كنترل فعاليت هاي سلول و ناقل صفات ارثي است .
توضيحات بيش تر در مورد (ِِDNA) : ماده ي وراثتي سلول است كه ويژگي هاي سلول را تهيين مي كند . مولكول DNA به دور پروتئين مي پيچد و كروموزوم ها راتشكيل مي دهد .DNA حاوي اطلاعاتي برايتوليد پروتئين است اما اين اطلاعات مستقيما به پروتئين تبديل نمي شوند .مولكولي به نام RNA پيامبر اطلاعات را گرفته و وارد سيتوپلاسم مي شود . اين مولكول اطلاعات را به بخشي از سيتوپلاسم كه ريبوزوم نام داردمي رساند . ريبوزوم با استفاده از مولكول هاي كوچكي به نام امينواسيد پروتئين توليد مي كنند .
سيتوپلاسم : ماده ي زمينه ي سلول است و بين هسته و غشاي سلول قرار دارد . اندامك هاي سلول در ان قرار دارند و بيشتر فعالت هاي حياتي سلول در ان و توسط اجزاي موجود در ان انجام مي شود . در ادامه به بخش هاي مختلف سيتوپلاسم مي پردازيم .
اجزاي سيتوپلاسم :
1 . ليزوزوم : ليزوزوم ها كيسه هاي حاوي انزيم هاي تجزيه كننده ي مواد مختلف هستند . اين اندامك ها مي توانند ذرات غذايي خورده شده توسط سلول،مواد سمي ،ساختمان هاي اسيب ديده ي سلولي و ...
2 . ميتوكندري : ميتوكندري اندامك هايي هستند كه انرژي موجود در مولكول هاي غذايي را ازاد كرده و به صورت مورد استفاده ي سلول در مي اورند .
3 . شبكه ي درون سيتوپلاسمي : مجموعه اي از كيسه ها و حفره هاست كه در سرتاسر سيتوپلاسم كشيده شده اند . كار شبكه ي درون سيتوپلاسمي ،توليد كردن مواد و جابه جايي ان ها در سلول است .
4 . جسم گلژي : مجموعه اي از كيسه ها است كه نقش مهمي در تغيير و دسته بندي مواد در سلول دارند .
5 . واكوئل : كيسه هايي هستند كه اب و مواد مختلف را در خود ذخيره مي كنند . ان ها انبار سلول محسوب مي شوند و در سلول هاي گياهي نقش مهمي را ايفا مي كنند .
اندامك هاي اختصاصي گياهي
1 . ديواره ي سلولي
ديواره ي سلولي ، ديواره ي ضخيم و محكمي است كه روي غشاي سلول هاي گياهي ،باكتري ها و قارچ ها قرار دارد . كار اين ديواره استحكام بخشيدن و شكل دادن به سلول است و فعاليت زيستي ندارد .
كلروپلاست
كلروپلاست اندامك هاي سبز رنگي هستند كه در سلول گياهي قرار دارند و با استفاده از نور خورشيد مي توانند غذاسازي كنند .
خلاصه ي فصل
واحد سازنده ي بدن موجودات زنده سلول است . يك سلول معمولا از غشاي سلولي ،سيتوپلاسم و اندامك هاي مختلف تشكيل شده است. غشاي سلول پوششي نازك و انعطاف پذير است كه سلول را در بر مي گيرد . جنس اين غشا از چربي و پروتئين است . غشا ورود و خروج مواد از سلول را كنترل مي كند . سيتوپلاسم بيش تر فعاليت هاي حياتي سلول را انجام مي دهد . ليزوزوم كيسه اي است كه حاوي انزيم هاي تجزيه كننده موا دمختلف استكه مسئول تجزيه ذرات غذايي خورده شده توسط سلول ،مواد سمي و ساختمان سلول هاي اسيب ديده ي سلولي مي باشد . DNA ماده ي وراثتي سلول است كه ويژگي هاي سلول را تعيين مي كند . RNA پيام بر ،مولكولي است كه اطلاعات DNA را گرفته و ان ها را به ريبوزوم مي رساند تا پروتئين ساخته شود . ميتوكندي اندامكي است كه انرژي موجود در مولكول هاي غذايي را ازاد كرده و به صورت ثابل استفاده براي سلول در مي اورد . شبكه ي درون سيتوپلاسمي مجموعه اي از كيسه ها ولوله هايي است كه در سرتاسر سلول كشيده شده و قسمت هاي مختلف سلول را به هم متصل مي كند . بعضي از مواد ني در شبكه ي درون سيتوپلاسمي ساخته شده و در سلول جابه جا مي شوند . جسم گلژه اي مجموعه از كيسه ها است كه مواد در ان جا تغيير كرده ،دسته بندي شده و به محل مناسب صادر مي شوند . واكوئل كيسه اي است كه اب ومواد مختلف را در خود ذخيره مي كند مي كند . ديواره ي سلولي ،ديواره ي ضخيم و محكمي است كه روي غشاي سلولي سلول هاي گياهي ، باكتري ها و قارچ ها قرار دارد . كار اين ديواره استحكام بخشي و شكل دادن به سلول است و فعاليت زيستي ندارد . كلروپلاست اندامك سبز رنگي است كه در سلول هاي گياهي قرار داشته و با استفاده از نور خورشيد غذا سازي كند .
( )