((غذا و سلامتي ))
يكي از مهم ترين نياز هاي ما انسان ها غذا مي باشد . شايد تا حالا به اين موضوع كه در غذاي ما چه چيز هايي وجود دارد توجه نكرده باشيم اما امسال ما به بررسي مواد موجود در غذا مي پردازيم . اما قبل از بررسي به نكات مهم زير توجه كنيد :
نقش غذا در بدن
۱ .توليد انرژي
۲ . رشد ، نگهداري و ترميم بافت ها
۳. انجام و تنظيم اعمال حياتي بدن
اجزاي غذاي ما
۱ . كربوهيدرات : بيش تر غذا هاي ما را تشكيل مي دهند و ما معمولا ان ها را با نام قند مي شناسيم . كربوهيدرات ها از نظر تعداد به سه بخش تقسيم مي شوند .
۱. مونو ساكاريد (يك قندي):
الف :گلوكز ب:فروكتز ج : گالاكتوز
توجه :گلوكز ساده ترين قندي است كه در خون وجود دارد و از ان به عنوان سوخت استفاده مي شود .
۲ . دي ساكاريد (دوقندي):
الف:ساكارز(قند و شكر معمولي) ب مالتوز (قندجوانه ي گندم )
لاكتوز(قند شير)
۳ . پلي ساكاريد (چندقندي ها ) :
الف نشاسته : كربوهيدرات ذخيره اي در سلول هاي گياهي
ب گليكوژن : كربوهيدرات ذخيره اي در بدن موجودات زنده و قارچ و دربدن انسان اين كار توسط ماهيچه و كبد صورت مي گيرد .
ج سلولز :تشكيل دهنده ي ديواره ي سلولي گياهان
دومين ماده ي غذايي موجود در غذا ها پروتئين است .
پروتئين : مهم ترين مولكول تشكيل دهنده ي سلول - در رشد بدن موثر است . از اجتماع تعداد زيادي امينو اسيدبه وجود امده است گوناگوني نوع ، تعداد و ترتيب امينو اسيد ها موجب به وجود امدن پروتئين هاي مختلف مي شوند . امينواسيد ها به دو دسته تقسيم مي شوند :
۱ . اساسي كه بدن نمي تواند ان ها را توليد كند . اين مواد در موادي مانند تخم مرغ ،لوبيا،سويا،عدس،گوشت،تخم مرغ،پنير و شير فراوانند .
۲ . غير اساسي كه بدن مي تواند ان ها را توليد كند .
سومين ماده اي كه در غذا هاي ما يافت مي شود ليپيد ها هستند
۳ . ليپيد ها
اين مواد مهم ترين ماده ي اصلي غشاء سلول مي باشند و كه در بدن وظايفي از قبيل عايق بندي ،ضربه گيري،ذخيره ي انرژي و توليد انرژي دارند . يك از مهم ترين نكات در مورد اين مواد اين است كه مصرف بيش از حد يا كم ان ها موجب بروز بيماري مي شود . يك نمونه از مهم ترين ليپيد ها كلسترول است . كلسترول ماده ي پر ارزشي است كه اگر در مقابل نور افتاب قرار بگيرد مي تواند ويتامين D توليد كند . اما ما نوع ديگري از كلسترول را نيز داريم كه مضر است و اگردر بدن زياد شود موجب سكته هاي قلبي و مقزي مي شود و اگر داخل ديواره ي رگ ها رسوب كند موجب بيماري ها قلبي و عروقي مي شود . ليپيد ها در موادي مانند گوشت ،تخم مرغ ،كره ، دانه هاي روغني مانندزيون و افتاب گردان و پنير يافت مي شوند .
چهارمين ماده ويتامين است
ويتامين ها : اين مواد به مقدار كم براي بدن ضروري اند ولي در انجام كار هاي ضروري بدن و استفاده ي بهتر از موادغذايي نقش مهمي دارند . براي مثال ويتامين D اگر در بدن نباشد سلول هاي استخواني نمي توانند كلسيم جذب كنند . يا استفاده از ويتامين ها باعث مي شود استفاده ي مواد غذايي ساده تر و بهتر و كامل تر انجام شود . ويتامين هابدون اين كه تجزيه شوند در لوله ي گوارش هضم مي شوند . در هيچ غذايي تمام ويتامين ها يافت نمي شود اما ويتامين ها در تمام مواد غذايي هستند . ويتامين ها انواع مختلفي دارند اما اما همان طور كه اشاره شد بدن ما مي تواند بعضي از ويتامين ها را توليد كند . براي مثال :
1. ساخت ويتامين D در بدن اگر در مقابل افتاب قرار بگيريم .
2 . ساخت ويتامين B و K توسط باكتري ها داخل روده ي بزرگ .
انواع ويتامين ها
ويتامين A
ويتامين A يك ويتامين محلول در چربي است كه نقش مهمي را در بينايي ،رشد ، دفاع از بدن و سلامت پوست دارد . كمبود اين ويتامين باعث شب كوري و خشك و ضخيم شدن قرنيه چشم مي شود . چون اين ويتامين در چربي محلول است ، به راحتي از بدن دفع نمي شود و مصرف زياد ان نيز مشكل ايجاد مي كند . . روغن جگر،ماهي،شير،هويج و سبزي ها سرشار از اين ويتامين است .
ويتامين B
ويتامين هاي زير كه در گروه ويتامينB قرار دارند محلول در اب اند .
(B12 ،B9 ،B7 ،B6 ،B5 ،B3،B2 ،B1)
همچنين اين مواد اغلب با هم كار مي كنند . اين ويتامين سوخت و ساز بدن را بالا برده و سلامت اعصاب را حفظ مي كند . در رشد بدن ،توليد گلبول قرمز وگوارش نيز نقش مهمي را ايفا مي كند . مخمر ابجو و جوانه ي گندم سرشار از از اين ويتامين اند .
ويتامين C
اين ويتامين محلول دراي بوده براي ساخته كلاژن لازم است . كمبود اين ويتامين بيماري اسكوروي راايجاد مي كند كه اين بيماري در ميان ملوانان دريا بسيار شايع بوده و به وسيله ي همين موضوع در مورد ملوانان و با تحقيقات فردي به نام ماژلان ويتامين C كشف شد . ويتامين C در مركبات ، سبزي هاي تازه و گوجه فرنگي يافت مي شود .
ويتامين D
اين ويتامين در چربي محلول بوده و در تنظيم كلسيم و فسفر بدن نقش دارد . همچنين در رشد استخوان ها و دندان ها موثر است . در صورت كمبود ان فرددچار نرمي استخوان مي شود . اين ويتامين در جگر ماهي و لبنيات و تخم مرغ وجود دارد و علاوه بر ان بدن قادر است در صورت زير نور افتاب قرار گرفتن از اين ويتامين توليد كند .
ويتامين E
اين ويتامين يك ويتامين محلول در چربي است و از تجزيه ي چربي ها و تحليل رفتن ماهيچه ها در فرد جلوگيري مي كند . كساني كه نمي توانند چربي جذب كنند ، اغلب داراي كمبود اين ويتامين مي شوند . ويتامين E در روغن گياهي و جوانه ي گندم به ميزان زيادي يافت مي شود .
ويتامين K
اين ويتامين نيز جزو ويتامين هاي محلول در چربي است و براي انعقاد خون لازم است . همچنين اين ويتامين در كاهو ،اسفناج،گوجه فرنگي ، جگر و تخم مرغ يافت مي شود . كمبود ان باعث خونريزي مي شود .
پنجمين ماده ي موجود در مواد غذايي مواد معدني اند
مواد معدني
بدن انسان نيازمند عناصر مختلفي است ولي به دليل ناتواني خود در ساختن اين عناصر نيازمند مصرف مواد غذايي است . عناصر موجود در هر غذا به صورت ماده ي معدني به بدن مي رسد . بعضي از مواد معدني عبارت اند از سديم ،كلسيم ، پتاسيم ، اهن و يد كه در محيط طبيعي نيز يافت مي شوند .
اخرين ماده اب است
اب
لازم ترين ماده بعد از هوا براي ما است كه دو سوم بدن ما را تشكيل مي دهد . از ويژگي هاي مهم اب جلوگيري از گرم شدن بيش از حد بدن،محل مناسبي براي انجام واكنشتات شيميايي ،دور كردن مواد زائد از بدن و قابيلت حل انواع مواد است . ابي كه ما در روز مصرف مي كنيم به دودسته تقسيم مي شود .
۱ . اب نهان : ابي است كه در مواد غذايي وجود دارد و به وسيله ي مصرف مواد غذايي به بدن ما مي رسد .
۲ . اب اشكار : ابي كه به طور معمول در روز مصرف مي كنيم .
توجه : هر فرد بالغ غير از اب نهاني كه در روز مصرف مي كند روزانه بايد ۸ ليوان اب اشكار بخورد .
خلاصه ي فصل
كربوهيدرات ها عمده ترين منبع تامين انرژي در رژيم غذايي هستند .
قندها از يك ( گلوكز ) دو (قندشير يا قندشكر) يا تعدادي واحد قندي )گليكوژن،نشاسته،سلولز ) تشكيل شده اند .
نشاسته ،كربوهيدرات ذخيره اي در گياهان ،گليكوژن ، كربوهيدرات ذخيره اي در جانوران و سلولز ، كربوهيدرات موجود در ديواره ي سلول هاي گياهي است .
پروتئين ها اجزاي تشكيل دهنده ي سلول را به وجود مي اورند و مسئول انجام انواع واكنش ها در سلول هاي بدن هستند .
واحد سازنده ي پروتئين ها ،امينو اسيد است .
ليپيد ها انرژي را در بدن ذخيره كرده و عايق حرارتي و ضربه گير هستند و از بعضي اندام هاي دروني محافظت مي كنند .
ويتامين ها فعاليت هاي بدن را تنظيم كرده و به مقدار كم لازم هستند . اما كمبود ان ها مي تواند براي بدن مشكلات جدي ايجاد كند .
ويتامين ها به دوگروه محلول در اب و محلول در چربي تقسيم مي شوند .
بدن به گروه ديگري از مواد به نام مواد معدني نياز دارند كه انواعي از واكنش ها را تنظيم مي كنند .
اب به دليل قدرت بالاي جذب گرما ،قابليت حل انواع مواد و ايجاد محيط مناسب براي انجام واكنش هاي شيميايي ،يك ماده بسيار ضروري براي بدن است .
( )